पत्नीच्या नावावर खरेदी केलेली मालमत्ता तिची वैयक्तिक आहे का कौटुंबिक? अलाहाबाद उच्च न्यायालयाचा महत्त्वाचा निर्णय महिलांसाठी अत्यंत महत्त्वाचा.
सायली मेमाणे
पुणे १४ जुलै २०२४ : भारतात अनेक राज्यांमध्ये स्त्रीच्या नावावर मालमत्ता खरेदी केल्यास मुद्रांक शुल्कामध्ये 1-2 टक्के सूट दिली जाते. त्यामुळे अनेक पती आपल्या पत्नीच्या नावावर फ्लॅट, जमिन किंवा इतर मालमत्ता खरेदी करतात. यामागचा हेतू टॅक्स वाचवणे किंवा भावी गुंतवणूक सुरक्षित करणे असतो. पण जर ही मालमत्ता पत्नीने स्वतःच्या उत्पन्नातून खरेदी केली नसेल, तर तिच्यावर तिचाच कायदेशीर हक्क राहतो का? अलाहाबाद उच्च न्यायालयाने नुकत्याच दिलेल्या निकालाने या प्रश्नाला स्पष्ट उत्तर दिलं आहे.
या प्रकरणात कोर्टाने नमूद केलं की, जर पत्नीने स्वतःच्या कमाईतून मालमत्ता खरेदी केली नसली आणि ती फक्त नावापुरती मालकीदार असेल, तर ती मालमत्ता कौटुंबिक मालमत्तेच्या श्रेणीत येते. कलम 114 च्या आधारे, जर पत्नी स्वतःचा आर्थिक स्रोत सिद्ध करू शकत नसेल, तर तिच्या नावावरची मालमत्ता पतीच्या कमाईतून मिळालेली मानली जाते. अशावेळी त्या मालमत्तेवर पतीचाच प्रमुख मालकी हक्क आहे आणि पत्नीला त्यावर स्वतंत्र निर्णय घेण्याचा किंवा तिसऱ्याला हस्तांतर करण्याचा हक्क राहत नाही.
विशेष बाब म्हणजे, जर पतीचा मृत्यू झाला आणि पत्नीने त्याच्या नावावर काहीही मृत्युपत्राशिवाय लिहून ठेवलं नसेल, तर ही मालमत्ता फक्त पत्नीची राहत नाही. हिंदू उत्तराधिकार कायदा, 1956 नुसार, पतीच्या मालमत्तेवर पत्नीला केवळ तिच्या मुलांइतकाच वाटा मिळतो. म्हणजेच, ही मालमत्ता एकट्या पत्नीची नसून, ती कुटुंबातील इतर वारसांमध्ये विभागली जाऊ शकते.
या निर्णयामुळे भारतात विवाहित महिलांनी, विशेषतः ज्या महिलांनी स्वतः उत्पन्न मिळवत नाहीत, त्यांच्यासाठी ही माहिती अत्यंत महत्त्वाची ठरते. बहुतेक वेळा महिलांच्या नावावर मालमत्ता नोंदवल्याने समाजात समज असते की ती त्या महिलेची स्वतःची मालमत्ता आहे. मात्र कायद्याच्या दृष्टीने, मालमत्तेच्या खरेदीसाठी वापरलेला निधी कोणाचा आहे हे महत्वाचं ठरतं.
तरीही काही राज्यांमध्ये पत्नीच्या नावावर मालमत्ता खरेदी केल्यास स्टॅम्प ड्युटीमध्ये सूट मिळते, परंतु ती सवलत ही मालकीच्या हक्काची हमी देत नाही. म्हणूनच, पती-पत्नीच्या नावावर मालमत्ता खरेदी करताना कायदेशीर दस्तावेज तयार करून दोघांची भूमिका स्पष्ट असणे आवश्यक आहे.
निष्कर्षतः, कोणत्याही गुंतवणुकीसाठी कायदेशीर स्पष्टता आणि कागदपत्रांची सुस्पष्टता ही फार महत्त्वाची आहे. विशेषतः जेव्हा मालमत्ता खरेदी पत्नीच्या नावावर केली जात असेल आणि तिने स्वतः पैसे गुंतवले नसतील, तेव्हा ती संपत्ती भविष्यात वादाची ठरू शकते. त्यामुळे पती-पत्नीने अशा प्रकरणांमध्ये सर्व बाबींचा विचार करूनच निर्णय घ्यावा.
Do-follow Links:
Instagram
YouTube
Facebook
Twitter