सर्पमित्रांना शासनाकडून ‘फ्रंटलाईन वर्कर’चा दर्जा, 10 लाख रुपयांचा अपघात विमा आणि अधिकृत ओळखपत्र मिळणार; महसूलमंत्र्यांची मुख्यमंत्र्यांकडे शिफारस.
सायली मेमाणे
पुणे २५ जुलै २०२५ : साप दिसला की भीतीने घाबरलेल्या नागरिकांची एकमेव हाक म्हणजे सर्पमित्र. आपल्या जीवाची पर्वा न करता हे सर्पमित्र विषारी किंवा बिनविषारी साप पकडतात आणि त्याला पुन्हा निसर्गात सोडतात. या अतिशय धाडसी आणि समाजोपयोगी कार्यासाठी आता त्यांना शासनाकडून अधिकृत मान्यता मिळणार आहे. महसूलमंत्री चंद्रशेखर बावनकुळे यांनी मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्याकडे सर्पमित्रांना ‘फ्रंटलाईन वर्कर’चा दर्जा देण्याची शिफारस केली असून, त्यांना १० लाख रुपयांचा अपघात विमा देण्याची घोषणा करण्यात आली आहे. यासोबतच त्यांना अधिकृत ओळखपत्र आणि राज्य शासनाकडून मान्यता देण्याचा निर्णय झाला आहे.
सर्पमित्र ही आता केवळ शहरी गरज राहिलेली नसून ग्रामीण भागातही सर्प-मानव संघर्ष टाळण्यासाठी ते महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आहेत. अनेक वेळा पावसाळ्यात किंवा शेतात काम करताना नाग, घोणस, धामण असे साप लोकांना दिसतात आणि त्यामुळे गोंधळ निर्माण होतो. अशावेळी सर्पमित्र हे धावून येऊन साप सुरक्षितपणे पकडतात. ही कामगिरी करताना अनेकदा त्यांना प्राणघातक परिस्थितींचा सामना करावा लागतो. काही प्रसंगी सर्पदंश झाल्याने काही सर्पमित्रांचे प्राणही गेले आहेत. या पार्श्वभूमीवर त्यांना विमा सुरक्षेचा कवच मिळणे हे काळाची गरज ठरत आहे.
अलीकडे सर्पमित्रांची संख्या झपाट्याने वाढलेली दिसते, मात्र त्यापैकी अनेकजण अपूर्ण प्रशिक्षणाने साप पकडतात, ज्यामुळे गंभीर दुखापतींचे किंवा अपघाताचे प्रमाणही वाढले आहे. त्यामुळे सर्पमित्रांना अधिकृत प्रशिक्षण, सुरक्षा उपकरणे, आणि सरकारी ओळखपत्र देणे आवश्यक झाले आहे. अशा प्रकारच्या धोरणात्मक निर्णयामुळे प्रशिक्षित आणि जबाबदार सर्पमित्रांची संख्या वाढेल. राज्य शासनाने जिल्हा प्रशासनाच्या मदतीने सर्पमित्रांची नोंदणी करण्याची प्रक्रिया लवकरच सुरू करणार असून, यासोबतच त्यांना प्रशिक्षण आणि सुरक्षा साधनांचे वाटप करणे अपेक्षित आहे.
कधी काळी ‘गारुडी’, ‘नागवाला बाबा’ असे सर्पांशी निगडित लोकसमूह प्रचलित होते. मात्र या परंपरा कालबाह्य ठरल्या असून, त्यांची जागा आता वैज्ञानिक दृष्टिकोन असलेल्या प्रशिक्षित सर्पमित्रांनी घेतली आहे. सर्पमित्र हे वन्यजीव संवर्धनाच्या दृष्टीने महत्त्वाचे योगदान देत असून, त्यांना सन्मानाने ‘फ्रंटलाईन वर्कर’ म्हणून मान्यता देणे ही काळाची गरज आहे.
सर्पमित्रांना ‘फ्रंटलाईन वर्कर’चा दर्जा देण्याचा आणि १० लाख रुपयांचा अपघात विमा प्रदान करण्याचा शासनाचा निर्णय अत्यंत स्वागतार्ह आहे. या निर्णयामुळे त्यांच्या कार्याला सामाजिक सन्मान मिळेलच, शिवाय इतर तरुणांनाही प्रशिक्षित सर्पमित्र बनण्यास प्रेरणा मिळेल. सर्पमित्रांचे हे कार्य केवळ साप वाचवण्यापुरते मर्यादित नसून, मानव जीवनाची सुरक्षा आणि निसर्गसंतुलन टिकवण्यासही मोलाचे ठरत आहे.
Do-follow Links:
Instagram
YouTube
Facebook
Twitter